Қушларни озод қилиш, қўшнини уйғотиш, “ўйнаётган қуёш”

Ҳозирда Ўзбекистонда нишонланаётган байрамлар орасида Наврўз энг қадимий байрам саналади. Унинг умрбоқийлиги, кўп мафкуралар, урушлар, давлатлар ва замонлар алмашинувидан омон чиқиб бизга етиб келганининг ўзиёқ Наврўзнинг эътиборини ва аҳамиятини оширади. Қуйида эса ушбу бобомерос байрамга боғлиқ энг қизиқарли ффактлар берилмоқда.

1. Наврўз – инсониятнинг энг қадимий байрами
   Наврўз камида 3000 йилдан бери нишонлаб келинади ва инсон цивилизациясининг энг қадимий анъанавий байрамларидан бири ҳисобланади.
2. БМТ томонидан халқаро байрам сифатида эътироф этилган
   2010 йилда БМТ Бош Ассамблеяси 21 март – Халқаро Наврўз кунидеб эълон қилди. ЮНЕСКО эса уни инсониятнинг номоддий маданий мероси рўйхатига киритган.
3. Наврўз боболаримизнинг экологик билимларини ўзида акс эттирган.
   Наврўз инсоннинг ерга ва табиатга боғлиқлигини ифодаловчи байрам. Айнан Наврўз куни деҳқонлар ерга уруғ экишган, боғбонлар дарахт экишган. Шу куни ёмғир ёғса, йил баракали келади деб ишонилган.
4. “Ҳафт с” анъанаси – Наврўзнинг ажралмас қисми
   Эрон ва Тожикистонда «Ҳафт син» (Ҳафт С) деб номланган анъана бор. Унда 7 та «С» ҳарфи билан бошланадиган маҳсулот байрам дастурхонига қўйилади:
   Сабзи (яшил нохат ўсимлиги) – ўсиш ва фаровонлик;
   Сенжид (зизифус меваси) – муҳаббат;
   Сирка – донолик ва тажриба;
   Суманак – куч-ғайрат;
   Сир (саримсоқ) – соғлик;
   Сиб (олма) – гўзаллик;
   Саман (ундан ёғочқораси қилиб пиширилган ширинлик) – бойлик рамзи.
   
5. Наврўзда “қўшни уйғотиш” маросими бор
   Айрим ҳудудларда байрам куни эрталаб болалар уйма-уй юриб, одамларни уйғотиб, яхши ниятлар тилашади. Бу анъана “Наврўз қўнғироғи” ёки “Наврўз бедорлиги” деб номланади.
6. Наврўз байрами жиноятлар сонини камайтиради
   Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, Наврўз арафасида ва байрам кунларида одамлар ўзаро муросага келгани сабабли жиноятлар сони сезиларли даражада камаяди.
7. Байрамда жим бўлиб ўтириш яхши эмас
   Наврўз куни хурсанд бўлмаслик, жиддий юриш ва асабийлашиш яхши аломат эмас. Одамлар бу куни илиқ сўзлар айтиши, бир-бирини табриклаши лозим.
8. Наврўзда қушларни озод қилиш анъанаси бор
   Айрим жойларда “озодлик рамзи” сифатида қушларни қафасдан қўйиб юбориш анъанаси бор. Бу эзгулик ва бахт тилаш маъносини англатади.
9. Наврўзда қуёшнинг “рақсини” кузатиш мумкин
   Қадимдан одамлар 21 март куни қуёш чиқиши пайтида нурлар титраб, “рақс тушиб” чиқади деб ишонишган. Бу табиатнинг уйғониши билан боғлиқ мўъжиза деб қаралган.
   Наврўз –уруш вақтида ҳам тўхтамаган дунёдаги ягона байрам.
10. Наврўз қанча оғир даврлар бўлмасин, ҳатто тарихдаги энг оғир урушлар пайтида ҳам инсонлар томонидан нишонланиб келган. У дунёдаги энг узлуксиз байрамлардан бири ҳисобланади.