Ўзбекистонда ёғоч ўймакорлиги фақат ҳунармандчилик эмас, балки мамлакатнинг чуқур ўтмишига бориб тақаладиган қадимий санъатдир. Ўзбек усталари, “усто” деб аталувчи ҳунармандлар, асрлар давомида шаклланган ва ривожланган анъаналарни сақлаган ҳолда, ўз билим ва кўникмаларини авлоддан-авлодга узатиб келмоқдалар.

Манбалари ва ривожланиши

Ўзбекистонда ёғоч ўймакорлиги санъатининг узоқ тарихи бор, унинг илдизлари қадим замонларга бориб тақалади. Бу ҳунармандчилик ўзбек халқи маданияти ва турмуш тарзида доим муҳим роль ўйнаган. Ўзбек ўймакорлари мураккаб нақшлар ва рамзлар билан безатилган ажойиб эшиклар, устунлар, мебеллар ва интерьер буюмларини яратишган. Асрлар мобайнида ўймакорлик санъати Самарқанд, Бухоро, Хива ва Тошкент каби шаҳарларда ривожланиб, ҳар бири ўзига хос услуб ва техникаларнинг яратилишига ҳисса қўшган.

Техника ва услублар

Ўзбек ёғоч ўймакорлиги турли техникаларни қўллаш билан ажралиб туради, улар орасида энг кенг тарқалганлари ғилоф ўймакорлиги, ўйиқ ўймакорлиги ва рельеф ўймакорлиги ҳисобланади. Нақшлар кўпинча геометрик нақшлар, ўсимлик мотивлари ва хаттотлик ёзувларини ўз ичига олади. Энг машҳур услублардан бири — “ислими”, у бир-бирига ўралган чизиқлар ва бурмаланган шакллардан иборат бўлиб, беқарорлик ва абадиятни рамзий ифодалайди.

Бухоро ва Самарқандда ёғоч ўймакорлари гранат, бодом ва узум токлари мотивларидан иборат мураккаб орнаментлар билан безатилган буюмлар яратадилар. Хивада усталар ўзларининг ёғоч устунлари ва эшиклари билан машҳур бўлиб, улар мураккаб ўйилган майда деталлар билан безатилган, улар кўпинча тилла ёки бошқа қимматбаҳо металлар билан қопланади.

Ҳозирги ҳолати

Бугунги кунда Ўзбекистонда ёғоч ўймакорлик санъати замонавий чақириқларга қарамасдан ривожланишда давом этмоқда. Ёш усталар ўз устозларидан ўрганишни давом эттирмоқдалар, қадимги техникаларни ўзлаштириб, анъанавий услубларга янги элементлар киритмоқдалар. Бу усталарнинг кўплари нафақат Ўзбекистонда, балки унинг ташқарисида ҳам машҳур. Улар яратган асарлар нафақат хусусий уйлар, балки музейлар, жамоат бинолари ва дунё бўйлаб диний иншоотларни безатилмоқ.

Хулоса

Ўзбек ёғоч ўймакорлари Марказий Осиёнинг энг қадимий ва нафис санъатларидан бирини сақлаб қолиш ва ривожлантиришда давом этмоқдалар. Улар яратган асарлар фақатгина безак эмас, балки ҳар бир орнамент элементларида ўз ифодасини топадиган чуқур маънавий ва маданий анъаналарнинг аксидир. Замонавий усталарнинг саъй-ҳаракатлари туфайли бу санъат Ўзбекистонда ҳам, унинг ташқарисида ҳам одамларни хурсанд қилишда давом этмоқда.

Замонавий усталарнинг ишлари билан чуқурроқ танишиш ва яқиндан кўриш учун, Бухоро, Самарқанд ва Хива каби шаҳарларга ташриф буюриш тавсия этилади, бу ерларда ушбу ноёб санъатнинг энг яхши намуналарини кўриш мумкин.