Ўзбекистон ўзининг бой тарихи ва маданияти билан машҳур, ва бу мероснинг энг ёрқин жиҳатларидан бири керамика санъатидир. Мамлакатда тўртта асосий керамика мактаби мавжуд бўлиб, ҳар бири ўзига хос анъаналар, техника ва услубларга эга: Риштон, Гиждувон, Хоразм ва Тошкент мактаблари. Ушбу мактаблар ўз минтақаcининг маданий ва тарихий меросини акс эттириб, ўзбек санъатининг ноёб мозайкасига ўз ҳиссасини қўшади.

1. Риштон мактаби

Риштон мактаби Фарғона водийсида жойлашган бўлиб, Марказий Осиёнинг энг машҳур ва қадимий керамика мактабларидан бири ҳисобланади. Бу мактаб ўзининг қўрғошинсиз “ишқори” шишаси билан маълум бўлиб, унда табиий ўсимлик компонентларидан фойдаланилади. Риштон керамикаси ўсимлик нақшлари, гранат, бодом ва бошқа гулли мотивлар билан безатилган. Бу буюмлар нафислик ва назокат билан ажралиб туради.

2. Гиждувон мактаби

Гиждувон мактаби Бухоро вилоятида жойлашган бўлиб, геометрик нақшлар ва маҳсулотларнинг ноҳамвор фактураси билан ажралиб туради. Ранг палитрасига жигарранг, сариқ ва яшил ранглар кириб, баъзан қизил элементлар ҳам қўшилади. Ўзига хос жиҳати — нақшларнинг маҳсулот сатҳига ишқаланиши, бу эса буюмларга алоҳида фактура ва чуқурлик бағишлайди.

3. Хоразм мактаби

Хоразм мактаби Ўзбекистоннинг шимолий-шарқий қисмида жойлашган бўлиб, катта ёппасига тайёрланган идишлари (бадиялар) ва мураккаб ўралган розеткалар ва бурма нақшлари билан танилган. Бу мактаб кўк ранг гаммаси билан машҳур. Рус маданиятининг таъсири ҳам декорда акс этиб, геометрик мотивлар, масалан, гирихлар кўринишида учраб, Хоразм керамикасини таништириб, уни ноёб қилади.

4. Тошкент мактаби

Тошкент мактаби анъанавий санъатга замонавий элементлар ва шаклларни фаол интеграция қилиш билан ажралиб туради. Бу ерда усталар ранглар ва техникалар билан тажриба ўтказиб, анъанавий нақшлар билан бирга замонавий абстракт композицийаларни яратишади. Тошкент керамикаси фойдали буюмлар, масалан, идишлар ва декоратив вазаcлар билан ажралиб туради, бу эса уни нафақат гўзал, балки амалий ҳам қилади.

Ўзбек керамикасининг тўртта мактаби — бу санъат оламига етакловчи тўртта ноёб йўл бўлиб, ҳар бири Ўзбекистоннинг маданий меросининг бойлигини ва хилма-хиллигини акс эттиради. Улар фақатгина қадимий анъаналарни сақлаб қолмай, балки замонавийлик ва янгилик элементларини киритиб, ривожлантирмоқда. Бу керамика мактаблари маданият ва санъат кесишган ва ўзаро таъсирлашган ҳолда, ҳайратланарли ва илҳомлантирувчи ноёб асарларни яратаётганини кўрсатади.