Яқинда Тошкентда бўлиб ўтган «Финтех, банклар ва ритейл» ПЛАС-форумида, бизнес ва давлат хизматлари соҳасида энг машҳур маҳсулотлардан бири тақдим этилди. Гап маҳаллий – UzGuard электрон рақамли имзоси учун мўлжалланган қурилмалар ҳақида бормоқда. Янги қурилмаларнинг афзалликлари ва ишлаш принципи ҳақида UzGuard ривожлантириш директори Владимир Евгеньевич Иванов билан суҳбат бўлиб ўтди.

Кеча форумда спикер сифатида қатнашдингиз. Қайси маҳсулотни тақдим этдингиз?

Ушбу форумда биз Ўзбекистон учун мутлақо янги, ўзига хос маҳсулотлар – аппарат қурилмалари, USB-токенлар ва электрон рақамли имзо (ЭРИ) учун смарт-карталарни тақдим этмоқдамиз. Улар ЭРИ шахсий калитларини хавфсиз сақлаш ва фойдаланувчилар аутентификацияси учун мўлжалланган. Қурилмалар ҳужжатлар айланмасида, банк хизматларида ва финтехда қўлланилади. Бошқача айтганда, ҳужжатнинг ҳақиқийлигини тасдиқлаш, электрон ҳужжатларга ишончни таъминлаш зарур бўлган ҳамма жойда.

Ўзбекистонда ҳали бундай маҳсулотлар йўқ эди – яна ишлаб чиқиш ҳам, ишлаб чиқариш ҳам маҳаллий. Шунга кўра, бизнинг қурилмаларимиз биринчилар қаторида. Ҳозир эса маҳсулотларимиз тижорат компанияларида, шу жумладан молия секторида ҳам, давлат идораларида ҳам кенг фойдаланиш учун тўлиқ қонуний бўлиши учун регулятор томонидан сертификатлашдан ўтмоқдамиз.

Бу маҳсулотлар маҳаллий бизнес ва умуман, мамлакат талабларига қай даражада жавоб беради?

Биз UzGuard қурилмаларига жуда кенг фойдаланувчиларнинг қизиқишига ишонамиз, чунки электрон ҳужжат айланиши барча даражаларда – чакана савдодан тортиб ҳокимиятнинг юқори бўғинигача жорий этилмоқда. Шунга кўра, электрон ҳужжатларнинг ҳуқуқий аҳамиятини таъминлаш учун ERI‘дан фойдаланиш зарур. Бизнинг вазифамиз ушбу жараён хавфсизлигини таъминлашдир. Ва буларнинг барчаси тартибга солувчилар ва фойдаланувчилар нуқтаи назаридан тўғри ишлаши учун биз маҳсулотларимизга Ўзбекистон Республикасининг криптографик стандартларини жорий қиламиз.

Айтганча, мамлакатда криптография соҳасидаги миллий стандартларнинг мавжудлиги киберхавфсизликнинг жиддий даражасидан далолат беради. Чунки шахсий криптография суверенитетнинг атрибути ва муҳим сиёсий вазифадир. Яъни, бу факт республиканинг ўз стандартларини қўллаши ёки мажбурлаши мумкин бўлган давлатлардан мустақиллигини таъминлайди. Шундай қилиб, Ўзбекистон ўзининг криптографик мактабига, криптографик стандартига эга бўлган кам сонли давлатлар қаторига киради, бу давлатнинг киберхавфсизлиги учун жуда муҳим.

Такрорлайман, маҳсулотнинг ўзи Ўзбекистонда ишлаб чиқилади ва ишлаб чиқарилади, буни технологик суверенитет элементи дейиш мумкин.

Айни пайтда Ўзбекистон бозорида бир қатор шунга ўхшаш маҳсулотлар тақдим этилмоқда. Шундан келиб чиқсак, маҳсулотингизнинг асосий фарқи ёки афзаллиги нимада?

Бозорни ҳар томонлама ўрганиб чиқдик. Рақобатчиларимиз борлигини биламиз. Бироқ бу ечимларда ҳар хил хусусиятлар мавжуд. Биринчидан, улар чет элда ишлаб чиқарилган қурилмалардан фойдаланадилар. Иккинчидан, улар регулятор томонидан сертификатлашдан ўтолмайди. Сабаби хорижий компаниялар криптографик воситаларни ишлаб чиқиш учун лицензия ололмайдилар ва ЭРИ – биринчи навбатда криптографияни амалга ошириш ҳисобланади. Маҳсулотларимиз сертификатланганлиги ва давлат томонидан Ўзбекистон Республикасида қонуний деб тан олиниши рақобатчилар олдида асосий устунликларимиздан бири деб биламиз.

Бундан ташқари, ишланмалар катта тажриба ва инвестицияларга асосланган бўлиб, уларга жуда юқори даражадаги мутахассислар жалб қилинган. Айтишим мумкинки, маҳсулотларимиз барча халқаро стандартлар даражасида ишлаб чиқарилади. Шу сабабли биз ушбу сертификатсиз ҳам хорижлик етказиб берувчилар билан пок виждон билан рақобатлаша оламиз. Биз маҳсулотимиздан уялмаймиз.

Бозордан нима кутяпсиз?

Биз оптимистик кайфиятдамиз ва яқин йилда анча катта ўсишни кутмоқдамиз. Ўйлайманки, биз хорижлик «ҳамкасбларимиз»дан ўзиб кетиб, Ўзбекистон бозорида етакчи ўринни эгаллаймиз. Улар хафа бўлишмасин.

Маҳсулотдан молиявий технологияларда фойдаланишни режалаштиряпсизми?

Юқорида айтганимдек, маҳсулотимиз молия сектори учун ҳам мўлжалланган. Бу, биринчи навбатда, юридик шахслар учун масофавий банк хизматлари, хусусан, тўлов топшириқномаларини онлайн тарзда имзолаш, уларнинг хавфсизлигини тегишли даражада таъминлашдир.

Финтехга келсак, яқин келажакда биз блокчейн платформалари ва криптовалюта билан ишлаш учун маҳсулот ишлаб чиқишни режалаштирмоқдамиз. Хусусан, криптовалюталар учун совуқ ҳамён яратиш режалаштирилмоқда.

Маҳсулотларингиз фойдаланиш учун қанчалик қулай? Чакана сотувчилар ва зиёлилар улардан бемалол фойдалана оладими?

Ҳамма қўлда имзо қўйишга ўрганган. Бунинг учун махсус малакага эга бўлиш шарт эмас, ручкани ушлаб, қоғозни олишни билиш кифоя. ЭРИ технологик нарса бўлгани учун ундан фойдаланиш учун ишончли компютер фойдаланувчиси бўлиш керак. Шу билан бирга, у билан ишлаш кераксиз қийинчиликларга олиб келмаслиги учун маҳсулотимиздан фойдаланишга яроқли бўлиши учун қўлимиздан келганини қиламиз.

Бироқ бу ахборот тизимларини ишлаб чиқувчиларга ҳам боғлиқ бўлади. Шу муносабат билан биз амалий тизимлар ва, албатта, ЭРИ’дан фойдаланадиган барча иловаларни ишлаб чиқувчилар билан фаол технологик ҳамкорликни режалаштирмоқдамиз.

Қандай бўлмасин, биз маҳсулотни одамлар ҳозир ишлатаётганидан кўра қийинроқ бўлмаслигига ҳаракат қиламиз.

Ушбу маҳсулот macOS каби операцион тизимларга қанчалик мослаштирилган?

Яхши савол. Биз маҳсулотларимизни бир нечта платформаларга мос бўладиган тарзда ишлаб чиқамиз. Яъни, биз сертификатлашдан ўтиб, маҳсулотни бозорга чиқарганимизда, у Windows, Linux ва macOS’га тўғри келади.

Мобил қурилмаларга келсак, iOS ва Android платформалари билан боғлиқ вазият технологик жиҳатдан анча мураккаб, бироқ бизнинг тажрибамиз бу муаммоларни ҳам ҳал қилиш имконини беради. Биз иловаларни ишлаб чиқувчиларга SDK (дастурий таъминотни ишлаб чиқиш тўплами) билан таъминлаймиз, бу бизга қурилмаларимиздан мобил платформаларда ҳам фойдаланиш имконини беради.

Айтганча, ҳозир биз иккита турдаги қурилмаларни таклиф қиляпмиз – классик USB-токен ва смарт-карта. Охирги форма – анча мураккаб. У контактли (чип) ва контактсиз (NFS) интерфейсга эга. Яъни, бизда электрон ҳужжатларни электрон рақамли имзо билан бевосита мобил қурилмаларда имзолаш техник имконияти мавжуд.

Ҳужжатни имзолаш учун фойдаланувчи мобил қурилмага PIN-кодни киритиши, сўнгра унга картани босиши керак бўлади. Бу ҳолатда устунлик юқори даражадаги хавфсизликда. Ахир, барча алгоритмлар ва имзо механизмлари алоҳида аппарат қурилмасида амалга оширилади. Бу эрда шахсий ЭРИ калити ишлатилади, у ҳеч қачон воситани тарк этмайди. Яъни, ҳеч қандай сир мобил телефонга ҳам, компютерга ҳам тушмайди.

Маҳсулотга техник ёрдам кўрсатиш таъминланадими?

Албатта, биз уни ҳам фойдаланувчиларга, ҳам дастурчиларга тақдим этамиз. Ишлаб чиқиш ва маслаҳат бериш тизими бир нечта линиялар кесимида фаолият олиб боради.