Франция спорт ареналарида бўлиб ўтган «Париж – 2024» ёзги Олимпиада ўйинлари кўп жиҳатлари билан ёдда қоладиган бўлди.

Мазкур йирик спорт мусобақасига кўрилган тайёргарлик, делегациялар учун яратилган шароитлар қониқарсизлиги, шаҳар кўчаларининг тозалигига ҳавас қилиб бўлмаслиги, спортчилар шахсий буюмларининг ўғирланиши каби ҳолатлар хавфсизлик чоралари етарли даражада кўрилмаганидан далолат экани ҳақида кўплаб муносабатлар билдирилди. Ижтимоий тармоқлар орқали кўплаб фото ва видеолавҳалар ёйинланди.

Биз учун эътиборли жиҳати, мамлакатимиз спортчиларининг муносиб иштирок этишлари учун давлатимиз раҳбарияти томонидан зарур шароитлар яратилгани бўлди. Бунда ҳаттоки озиқ-овқат масаласи ҳам назардан четда қолмади.

Шу юртнинг фарзанди сифатида спортчиларимизга кўрсатилган эътибор ва меҳрдан қувондик. Минг шукрки, чинакам жонкуярлик билан яратилган шароитлар ўз самарасини берди. Буни спортчиларимиз эришган натижаларида ҳам кўриш мумкин.

Мамлакатимиз делегациясининг шу пайтгача энг яхши натижаси «Рио-2016»да бўлиб, унда 4 та олтин, 2 та кумуш, 7 та бронза медаль қўлга киритилган эди. «Париж-2024»да тарихий натижа қайд этилиб, Ўзбекистон 206 та мамлакат орасида 13 та медаль билан 13-ўринни эгаллади.

Битта олимпиадада саккизта олтин медални қўлга киритган Ўзбекистон олимпиада ўйинларида МДҲ, Марказий Осиё, туркий ва мусулмон давлатлари орасида энг яхши натижани қайд этди. Бу тарихий натижа давлатимиз мустақиллигимизнинг 33 йиллиги арафасида қўлга киритилгани муҳим воқелик бўлди.

Аввало, шуни айтиш зарурки, юксак ютуқларни қўлга киритган спортчиларни, чемпионларни мукофотлаш орқали ёш авлоднинг спортга бўлган иштиёқи ва қизиқиши кескин яхшиланади. Мамлакатда соғлом турмуш тарзига риоя қилувчилар сафи кенгаяди. Бунинг қийматини миллиардлаб доллар билан ҳам ўлчаб бўлмайди.

Қолаверса, соғлом инсонда қийинчиликларга енгилиш ҳисси деярли бўлмайди. Курашувчанлик ортади.

Олимпия ўйинларининг спорт ва таълим ўртасидаги алоқалари Халқаро Олимпия Қўмитасининг (ХОҚ) ўзидан ҳам узоқроққа бориб тақалади. Франциялик зиёли ва ХОҚ асосчиси барон Per de Kuberten уюшган спорт маънавий ва ижтимоий куч яратади, деб ҳисоблаб, ирқи, миллати ва даромадидан қатъи назар, бутун дунё бўйлаб ёшларнинг таълим ва спорт билан шуғулланиш имкониятини кенгайтиришни кенг тарғиб этган. Шу ғоялар қисман замонавий Олимпия ўйинлари – халқаро атлетика фестивалининг яратилишига олиб келган.

Бугунги кунда ҳам Per de Kuberten ғоялари ўз аҳамиятини йўқотмаган. 2015 йилда БМТ Бош Ассамблеяси спортнинг тинчлик ва тараққиётга қўшаётган ҳиссасини эътироф этиб, спорт бағрикенглик ва ҳурматни рағбатлантиришини эълон қилди.

2016 йилда Рио-де-Жанейрода бўлиб ўтган Олимпия ўйинларида спортдан ўқув қуроли сифатида фойдаланиш, бутун Бразилия мактабларида таклиф қилинадиган спорт турларини кўпайтиришга қаратилган “Трансформа” таълим дастури ишга туширилди. Тадқиқотлар 28 000 дан ортиқ Бразилия мактаблари ушбу дастурда иштирок этаётгани ва мамлакатда спорт билан шуғулланиш миқдори ва сифати ортганини кўрсатган.

Иккинчидан, спортчиларга кўрсатилаётган эътибор ёшлар ўртасида ўзига ишонч руҳини оширишга, уларни баркамол инсон сифатида ҳаётга тайёрлашга хизмат қилади. Ёшлар чемпионларга ҳавас қилиб, улардек бўлишга бор ғайратлари билан интиладилар. Уларда ҳаётга нисбатан қараш ўзгаради, аниқ мақсад сари интилиш ҳарактери шаклланади. Юртимиздан келажакда янада кўплаб чемпионлар етишиб чиқади. Бундай мақсад учун, соғлом турмуш иштиёқи учун ҳар қанча рағбат кўрсатилса арзийди.

Ҳавас деганимизга, шу кунларда қиз фарзандли бўлган кўплаб юртдошларимиз қизалоқларига Диёра деб исм бераётган экан. Бу олимпиада чемпионимиз Диёра Келдиёрова мисолида спортчиларимизга кўрсатилаётган эътиборнинг маҳсулидир.

Маълумотга кўра, Диёра Келдиёрова 28 июль куни Тошкент вақти билан 21:46 да ғалаба қозонган. 29 июль ва 12 август кунлари оралиғида мамлакатимизда жами 43 450 та, шундан 20 861 та қизнинг туғилиши қайд қилинган бўлиб, уларнинг 466 нафарига Диёра исми қўйилган.

Учинчидан, Халқаро Олимпия Қўмитаси маълумотига кўра, “Токио-2020” ўйинларини бутун дунё бўйлаб 3 миллиард киши томоша қилган. Японияда Олимпиадани мамлакат аҳолисининг 91 фоизи (тахминан 116 миллион киши) томоша қилган. 20 миллион австралиялик 2020 йилги ўйинларни томоша қилган, бу Австралия телевидениеси тарихидаги рекорд кўрсаткич бўлган. Қўшма Штатларда сўнгги ёзги Олимпиадани 150 миллион киши томоша қилгани ҳам рекорддир.

ХОҚ шунингдек, уларнинг ижтимоий медиа платформалари кириш ва иштирок этишнинг рекорд даражаларига эришганидан фахрланади. ХОҚнинг ижтимоий тармоқлардаги аккаунтлари тахминан 110 миллион обуначига эга ва ойлик ўзаро алоқалар сони 640 миллионни ташкил этади, бу 2020 йилга нисбатан 966 фоизга кўп. Қўмита расмий веб-сайтига ягона ташриф буюрувчилар сони 2023 йилда 115 миллионга етган, бу 2022 йилга нисбатан 28 фоизга кўпдир.

Париждаги Олимпиаданинг расмий ижтимоий медиа каналлари ўйинларнинг биринчи ҳафтасида 8,5 миллиарддан ортиқ томошани йиғди. Бу “Токио-2020”дагидан 40 фоизга кўп демакдир. Биргина очилиш маросимини France Télévisions орқали 23,4 миллион томошабин кўрган.

Ҳар бир ОАВ ва ижтимоий тармоқда олимпия ўйинларининг намойиш этилиши ва ватанимиз спортчиларининг зафарли юришлари, юртимиз байроғи баланд кўтарилиб, чемпионимиз шарафига Ўзбекистон мадҳияси янграши бутун дунё эътиборини Ўзбекистонга қаратди.

Ўз навбатида, бу мамлакатимизни кашф этишга бўлган қизиқишнинг ортишига хизмат қилади. Айниқса, рақиб спортчилар ватандошлари ва давлатлари эътиборини қозонамиз. Муносиб эътиборга жавобан қўлга киритилаётган юксак натижалар келгусида халқаро тадбирлар ва спорт мусобақаларида мамлакатимизга алоҳида эътибор қаратилиши ва вакилларимиз билан ўйлаб муомала қилинишига замин яратиб, номдор давлатлар вакилларига ён босиш каби ёмон иллатлар қурбони бўлишдан ҳимоялайди.

Тўртинчидан, курраи замин эътибори бизга қарагач, шу юртни бир бор зиёрат қилишга қизиқиш ортади. Туризм ривожига ҳисса бўлади.

Дунёга машҳур телеканалларда бир сониялик лавҳанинг нархи қанчалар қиммат туришини кўпчилик яхши билади. Чемпионларимиз эса Ўзбекистон номини такрор ва такрор янграшини қайд этган натижалари билан, текинга уддалашди. Масалан, Диёранинг ғалабасига оид роликлар 10 млн мартадан ошиқ кўрилган. Ҳар бир лавҳа мамлакатимиз номини янада машҳур қилади. Шу маънода, туризмга фойда келтириши ҳақидаги гап шунчаки олди-қочди эмас. Масалан, айрим ватандошларимизнинг Европа мамлакатларига саёҳат қилган чоғлари дунёга машҳур футбол клублари майдонларини кўришга ошиқишлари, у ердан олинган фото ва видеолавҳани ўзларининг ижтимоий тармоқ саҳифаларида катта завқ билан эълон қилишларини кўп кузатганмиз. Ҳатто уларга ҳавасимиз ҳам келган.

Шундай экан, Ўзбекистонда спорт турларининг ривожланиши туризм салоҳиятимиз ошишига ҳам  фойда беради. Бунисига ишончим комил. Дунёнинг турли ўлкаларидан ўзбек спорт мактабларини кўришга, чемпионларимиз мактабларига ташриф буюриб, улар билан расмга тушиш истагида бўлган кўплаб спорт ихлосмандлари кела бошлайди. Яъни, мамлакатимизда спорт туризми ривож топади.

Бешинчидан, ижтимоий тармоқларда чемпионларга берилган мукофот пулига мактаб қурса бўларди, деган фикрларга тўхталсак. Тўғри, жуда асосли гап. Лекин, мактаб фақат моддий тушунчами?

Эсингизда бўлса керак, Ўзбекистон делегацияси 1996 йилда Атлантада ўтказилган Олимпиадада ўз иштирокини бошлаган бўлиб, унда 1 та кумуш ва 1 та бронза медали билан кифояланган эди.

2000 йилда Сиднейда бўлиб ўтган Олимпиадада боксчимиз Муҳаммадқодир Абдуллаев Ўзбекистонга тарихий илк олтин медални тақдим этгани жуда катта воқелик бўлганди. Бу улкан муваффақият мамлакатимизда ёшлар ўртасида боксга бўлган қизиқишнинг кескин ортишига, спорт билан шуғулланувчилар сафининг кенгайишига туртки берганди. Муҳаммадқодир чинакам ўзбек қаҳрамонига, ёшларимизнинг идеалига айланганди. Ҳар бир боланинг қалбида унга ўхшаган йигит бўлиб улғайиш орзуси пайдо бўлган эди.

Ёки Нигина Абдураимова, Ирода Тўлаганова, Сабина Шарипова ва Оқгул Омонмуродова каби теннисчи қизларимиз сабаб юртимизда теннис билан шуғулланиш оммалашгани ҳам кечагидек ёдимизда.

Рустам Қосимжонов муваффақияти ҳам қанчадан-қанча шахмат чемпионларимиз етишиб чиқишига туртки бўлганини кўриб турибмиз.

Бу мисоллар билан мактаб нафақат бинодан иборат эмаслигини, у кенг миқёсдаги ҳаракат шаклида ҳам бўла олишини айтмоқчиман.

Икки карра олимпиада чемпионимиз Баҳодир Жалолов ва бошқа боксчиларимиз ҳам ўз мактаблари фаолиятини йўлга қўйгани эса келажакда Муҳаммадқодир, Баҳодир ва Ҳасанбойдек юзлаб боксчилар, Диёрадек курашчи қизларимиз етишиб чиқишига, ёш авлоднинг мард, жасур ва ориятли бўлиб улғайишига хизмат қилади.

Олтинчидан, юртимизда фан ва таълимга ҳам катта эътибор берилаётганини таъкидлаш ўринли. Биргина кўплаб илмий тадқиқот институтлари тугатилиб, ночор аҳволга келиб қолган Ўзбекистон Фанлар академиясининг барча институтлари тўлиқ тикланиб, уларнинг самарали фаолият юритиши учун зарур шароитлар яратилди. Моддий-техник базаси такомиллаштирилди. Тўхтаб қолган академиклик сайловлари тикланди.

Шунингдек, мамлакатимизда фан олимпиадалари совриндорларини олий таълим муассасаларига қабул қилишда имтиёзлар яратилган. Халқаро фан олимпиадалари совриндори бўлган ёшларимиз моддий ва маънавий қўллаб-қувватланмоқда.

Лекин, шу ўринда бир нарсага эътибор қаратишимиз ҳам ўринли бўлади. Дунёнинг ривожланган мамлакатлари тажрибасига назар ташлайлик, биргина футбол бўйича топ чемпионатларда футболчилар қанчалик катта маош олишади? Ёки профессионал бокс бўйича бўлиб ўтадиган йирик жангларга қанча гонорар тикилади. Буларнинг бари спортчининг ўз ҳаётини таваккалга тикиши, ўз соғлиғи ва ҳаётини гаровга қўйиб майдонга тушиши боис. Хатарнинг жиддий ва катталиги, ўз навбатида, курашга тикиладиган ҳақнинг ҳам салмоғига табиий равишда таъсир кўрсатади.

Энг ёрқин футболчилар фаолияти ҳам саноқли йилларни ташкил этишини инобатга олсак, спортчининг фаолият бозоридаги барқарорлик узоқ вақтга эга эмаслигини англаш осон.

Ҳар бир жангга киришаётган спортчи ва унинг мураббийи катта босим ва ҳаёжонни ўзидан кечиради. Мағлубиятлар қаттиқ руҳий босимни юзага келтиради, ўзига бўлган ишончнинг пасайишига сабаб бўлади. Лекин, ҳам руҳан, ҳам жисмонан бардам спортчигина мағлубият ва қийинчиликларни енгиб ўтишда ўзида куч топа олади. Мураббийлик эса ундан-да машаққатли. Буни Париж олимпиадасида бокс бўйича жамоамиз мураббийи Тўлқин Қиличев билан юз берган ҳолат мисолида ҳам кўрдик. Бу жараёнларни соғлом шаклда енгишда уларга руҳий мадад, эътибор ва ғамхўрлик кўрсатилиши шарт.

Ва ниҳоят, энг муҳими. Спорт – тинчлик элчиси, дейилади. Париж олимпиадаси ҳам қўлга киритилган медаллардан ташқари баҳоси ҳеч бир моддий бойлик билан ўлчанмайдиган яхшиликларни тақдим этди. Эзгулик, дўстлик туйғулари кенг ёйилишига хизмат қилди.

Айниқса, ўзбекистонлик мураббийнинг қирғиз боксчига секундантлик қилгани, ўзбек ва қозоқ спортчиларининг ўзаро дўстона муносабатларидан лавҳалар ва бу воқеаларга билдирилган муносабатлар халқларимиз ўртасидаги ўзаро дўстлик ришталарининг янада мустаҳкамланишига хизмат қилди. Қирғизистонлик сиёсий таҳлилчи Султон Каназаровнинг “Ўзбекистон ғалабалари бутун минтақаникидир” номли муносабати кенг жамоатчилик эътиборини тортиб, ижтимоий тармоқлар аҳиллигимиз абадий бўлсин деган истакларга тўлди.

Мусобақа якунига қадар ўзбек, қозоқ, қирғиз, тожик, туркман барча бир-бирини қўллаб-қувватлади.  Марказий Осиё халқларини янада бирлаштирган, бирдамлигини мустаҳкамлаган Париж олимпиадаси  чинакам дўстлик элчиси вазифасини бажарди. Бу улуғ неъмат, бу натижа ҳар қандай ютуқдан ҳам қимматли ва азиздир. Биз ўзаро дўстликни, қалбан яқинликни ҳис этдик. Бунга моддий бойлик орқали эришиб бўлармиди?

Халқаро олимпиадалар тарихига назар ташласак, мамлакатимиз делегациялари эришган натижалар билан, ҳаттоки, кучли ўттизталикка ҳам кирмаган эканмиз. Уларда иштирок этиш бўйича энг яхши кўрсаткич 1996 йили 71 нафарни ташкил этган экан. Бу йилги олимпиадада мамлакатимиз шарафини 90 нафар спортчимиз ҳимоя қилди. Бу эса, олимпиадага йўлланма берувчи халқаро мусобақаларда рақобатбардошлигимиз ортиб, салоҳиятли спортчиларимиз сафи кенгайиб бораётганидан далолат. Буларнинг бари спортга кўрсатилаётган эътибор ва спортчиларимиз эришган натижаларнинг рағбати самарасидир.

Давлатимиз раҳбарининг олтин медални қўлга киритган ҳар бир спортчимиз билан телефон орқали боғланиб, табриклаб бориши барча юртдошларимизга ғурур бағишлаши баробарида спортчиларимиз учун улкан мадад ва иштиёқ бахш этди. Бор меҳр ва ишончи билан мухлислик қилаётган халқи, Президентини хурсанд қилиш, кўрсатилган ғамхўрлик ва билдирилган ишончни оқлаш учун  янада фаол бўлишга илҳомлантирди.

Ўзимизга бир савол берайлик, не-не номдор давлатлар бир дона бўлса ҳам олтин медаль олиш ишқида ёндилар, лекин насиб этмади. Улар ана шу биргина олтин медаль учун биз саккиз нафар чемпионимизга тўланган пулни беришга ҳам рози.

Аслида олимпиада шунчаки бир мусобақа эмас, у мамлакатлар учун ҳам ҳар тўрт йилда бир ўтказиладиган имтиҳондир. Бу учун ҳар бир давлат йиллар давомида тайёргарлик кўради, спорт учун моддий ресурс тикади. Қилинган меҳнат ва ҳаракатларнинг натижаси ҳам кўнгилдагидек бўлиши учун ҳосилни йиғиш палласи, яъни мусобақа жараёнида ҳам ўз иштирокчиларини қўллаб-қувватлашга уринади. Минг шукрки, юртимизда сўнгги йилларда спортга кўрсатилаётган эътибор Париж олимпиадасида ўз самарасини берди.

Чемпионларимиз сабаб спортга бўлган иштиёқнинг ортиши келаси мусобақаларда Ўзбекистон номи янада кўпроқ довруқ ёйишига хизмат қилажак.

Бугун юксак натижалари билан Ўзбекистон байроғи юксак кўтарилиши ва мамлакатимиз мадҳияси янграшига сабаб бўлган чемпионларимизга, шу спорт мусобақасида ватанимиз шарафини ҳимоя қилиш учун астойдил курашган барча спортчиларимизга миннатдорлик билдирсак арзийди.

Хуллас, дунёнинг энг номдор жамоалари орасида муносиб натижаларни қайд этган спортчиларимиз сизу бизнинг яқинларимиз. Ўзбекистон деган ягона, аҳил оиланинг аъзолари. Бизга бир-биримизнинг ютуқларимиздан қувониш ва қутлаш, қайғу ва мушкулларда елкадош бўлиш ярашади. Чемпионларимиз сабаб бугун юртимизда байрам бор экан, уни аҳиллик ва юқори кайфиятда ўтказамиз.

Донолар ҳасад қилиш – омадсизлар иши, дейдилар. Ички муҳитни бузишга, иноқлик ўрнига нифоқ солишга қаратилган, ғайир ва ҳасадга етаклайдиган ғояларга алданманг. Ҳамиша ҳавас билан, аниқ ва улкан мақсадлар билан, яхши кунларда бир-биримизни қутлаб юриш бахтидан баҳра олиб яшайлик. Тинчлигимизга, аҳиллигимизга кўз тегмасин. Ғалабаларимиз бардавом бўлсин.

Абдумуталлиб ЎКТАМОВ,

журналист.