Ўзбекистонда охирги пайтларда ёқилғи шохобчаларида бензин нархининг ошиши, уларнинг сифати ҳақида хабарлар тарқалиб, кўплаб муҳокамаларга сабаб бўлмоқда. Bugun.uz мухбири «Ўзбекнефтгаз» АЖ мутахассиси билан бензиндан фойдаланиш ҳамда унинг сифати тўғрисида суҳбатлашди.

Маълум қилинишича, автомобил бензинининг октан сони унинг детонацияга мойиллигини акс эттирувчи кўрсаткич бўлиб, унинг юқорилиги автомобиллардаги ички ёнув двигателларида ёқилғини муддатидан олдин алангаланишининг олдини олади. Паст октан сонли, жумладан АI-80 бензинидан фойдаланиш ички ёнув двигателларининг меъёрдан четлашган ҳолда ишлашига олиб келиб, уни белгиланган муддатидан олдин ишдан чиқишига сабаб бўлиши мумкин. Келтирилишича, бугунги кунда АI-80 русумли автобензиндан фойдаланиш тажрибаси фақат Ўзбекистон ва Афғонистон каби саноқли давлатларда қолмоқда.

Ундан ташқари, автомобил бензинидан фойдаланишда унинг атроф-муҳитга зарарли таъсирини камайтириш мақсадида, Евро-3 ва ундан юқори тоифадаги ёқилғиларнинг техник тавсифларига қаттиқ талаблар белгиланган. Ҳозирда Фарғона ва Бухоро нефтни қайта ишлаш заводларида ишлаб чиқарилаётган автобензинлар Евро-2 экологик тоифа (К-2) талабларига жавоб беради, яъни, бензин таркибидаги олтингугурт миқдори 0,05 фоиздан кўп эмас (Евро-5 учун 0,001 фоиз), бензол улуши беш фоиздан кўп эмас. (Евро-5 учун бир фоиздан кўп эмас), ёнганда атроф муҳитга зарар келтирувчи ароматик (Евро-5 учун 35 фоиздан кўп эмас) ва олефин углеводородлари (Евро-5 учун 18 фоиздан кўп эмас) учун чегара белгиланмаган, яъни улар амалда аниқланмайди.

Маълумот учун, Европа Иттифоқида Евро-0 экологик стандарти илк бора 1988 йилда қабул қилинган ва қўлланила бошланган. Ушбу ҳужжат автомашиналар ишлаб чиқаришни унификациялаш билан боғлиқ бўлиб, Европа Иттифоқи ҳудудида ҳаракатланадиган автомашиналар учун заҳарли чиқиндиларни, жумладан углерод оксиди (СО), азот оксидларининг (NОх) атроф-муҳитга чиқариш миқдорлари аниқ чегаралаб қўйилган. Вақт ўтиши билан қўйиладиган экологик талаблар кенгайиб, Европа Иттифоқида 1993 йилда Евро-1 қабул қилинган (Россияда 2005 йил), 1999 йилда Евро-2 қабул қилинган (Россияда 2008 йил), Евро-3 эса 2005 йилда қабул қилинган (Россияда 2010 йил). Бундан ташқари, 2011 йилда Россияда Евро-4, 2014 йилда Евро-5 қабул қилинган.

Мутахассиснинг сўзларига кўра, автобензин таркибида олтингугурт улушининг камайиши коррозияга фаолликни пасайтиради. Бензолнинг камайиши чиқинди газлардаги саратон касаллигига олиб келувчи заҳар улушининг камайишига, ароматик ва олефин углеводородлари улушининг камайиши эса двигател ички сиртларида қурум йиғилишини камайишига ёрдам беради. Умуман олганда, ёқилғи ёниши натижасида атроф-муҳит зарарланишининг камайишига олиб келади.

«Ўзбекнефтгаз» АЖ ходимининг қўшимча қилишича, 2025 йилда Бухоро нефтни қайта ишлаш заводида юқори октанли АI-92 ва АI-95 русумли Евро-4, Евро-5 стандартларига жавоб берадиган автобензин ишлаб чиқариш ҳажмларини кўпайтириш мақсадида заводни модернизация қилиш лойиҳасининг биринчи босқичини ишга тушириш кўзда тутилган.