2022-2023 йилларда жаҳон бозорида нефт нархи ўзгаришининг Ўзбекистонда автобензин нархларига таъсири таҳлил қилинди. Макроиқтисодий ва ҳудудий тадқиқотлар институти таҳлилларининг натижаларига кўра, жаҳон бозорида нефт нархининг ўзгариши бир ой ўтгандан сўнг, Республика товар-хомашё биржасидаги автобензин нархларида ўз аксини топган.

Жумладан, 2022 йилнинг январ-июн ойларида нефт нархининг 39,2 фоизга ошиши биржада автобензин ўртача улгуржи нархининг 22,4 фоизга кўтарилишига олиб келган. 2022 йилнинг июл-декабр ойларида жаҳон бозорида нефт нархининг 33,2 фоизга тушиши улгуржи нархларнинг ўртача 21,3 фоизга арзонлашишига сабаб бўлган.

2023 йилнинг январ-май ойларида жаҳон бозорида нефт нархининг барқарорлашиши ҳамда 2022 йилнинг 10 декабридан АI-80 маркали автобензин учун акциз солиғини нол ставкасига туширилиши натижасида бензиннинг ўртача улгуржи нархлари 4848-5060 сўм оралиғида шаклланган. Лекин, 2023 йилнинг июн-ноябр ойларида автобензиннинг ўртача улгуржи нархи 5315 сўмдан 5860 сўмгача (10,2 фоиз) ошди. Ушбу даврда жаҳон бозоридаги ўртача нефт нархи 11 фоизга (73 АҚШ долларидан 81 АҚШ долларигача) қимматлашган.

Шунингдек, эконометрик таҳлил натижаларига кўра, автобензиннинг ўртача улгуржи нархи, шу жумладан, талаб юқори бўлган АI-80 ва АI-92 маркали бензинларнинг улгуржи нархлари жаҳон бозоридаги нефт нархига сезувчан эканлиги аниқланган. Хусусан, жаҳон бозорида нефт нархининг бир фоизга кўтарилиши автобензин ўртача улгуржи нархларининг бир ой кечикиш билан 0,30 фоизга ошишига, шу жумладан, АI-80 бензиннинг 0,32 фоизга, АI-92 бензиннинг 0,54 фоизга қимматлашишига олиб келиши маълум бўлган.

Тошкент шаҳрида автобензинларнинг ўртача чакана нархлари эса ўртача улгуржи нархларга сезувчан бўлиб, улар бир хил ўзгариш динамикасига эга. Мисол учун, Республика товар-хомашё биржасида автобензин улгуржи нархларининг бир фоизга ўсиши, Тошкент шаҳрида чакана нархларнинг 0,29 фоизга ошишига олиб келмоқда. Лекин, 2023 йилнинг ноябр ойида жаҳон бозорида бир баррел нефт нархининг ўртача ҳисобда 81,35 АҚШ долларигача (октябр ойига нисбатан 8,7 фоизга) пасайганига қарамасдан, декабр ойида Тошкент шаҳрида АI-80 автобензин ўртача чакана нархи (7611 сўм) ноябр ойига (7440 сўм) нисбатан 2,3 фоизга кўтарилди. Бу эса декабр ойининг ўрталарида совуқ ҳаво иқлимининг кириб келиши билан метан газ таъминотидаги чекланишлар натижасида АI-80 бензинга бўлган талабнинг сезиларли даражада ошиши билан изоҳланиши мумкин. Ўзбекистонда автобензин нархлари бир ойлик кечикиши жаҳон бозорида нефт нархи билан уйғунликда ҳаракат қилмоқда.

Маълумот учун, ушбу таҳлилда 2022 йилнинг январ ойидан 2023 йилнинг ноябр ойигача бўлган даврда Республика товар-хомашё биржасида сотилган автобензин улгуржи нархлари, Тошкент шаҳрида АЁҚШлардаги чакана бензин нархлари ҳамда Жаҳон банкининг нефт нархлари бўйича маълумотларидан фойдаланилди.

Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Ўзбекистондаги АЁҚШларда 6,1 миллион литр сифатсиз бензин аниқланганди. Шунингдек, Ўзбекистонда ёқилғи шохобчаларидаги АI-80 бензини машина двигателини ишдан чиқариши мумкинлиги, ушбу бензиннинг сифати ҳақда «Ўзбекнефтгаз» АЖ мутахассиси Bugun.uz’га маълумот берганди.